Dat het beter gaat op de beurzen van de wereld zult u in de krant hebben kunnen lezen, als u al niet behoort tot het al maar groeiende legertje online beleggers. Dat steeds meer particulieren de weg naar de beurs zelf vinden, zonder zich te laten adviseren door een bank, bewijst de onstuimige groei van de bank die zelf bankieren en beleggen zeer toegankelijk heeft gemaakt, Binck Bank. Maar dit terzijde.
Zoals altijd loopt in het beursherstel de uitzendsector voorop. In Nederland is Randstad veel sterker hersteld dan de beurs als geheel, en doet Brunel het zelfs nog iets beter dan Randstad. Alleen USG People presteert minder. Het herstel is cyclisch zoals altijd, maar de goede prestatie van Brunel lijkt fundamenteel gedreven. De niche waarin Brunel zich bevindt is lucratiever dan de business van USG People op dit moment, en het verschil in beurswaardering is dan ook navenant.

De cijfers van Randstad
In juli kwam Randstad met cijfers. Het bedrijf vond het nog te vroeg om te spreken van herstel, alhoewel er wat lichtpuntjes waren. “Het vermogen om te zien wat de naaste toekomst kan brengen is beperkt”, vond ik een treffend citaat. Chief Financial officer Robert-Jan van de Kraats gaf aan dat er vooral flink wordt bezuinigd.
Voor mij en voor u was het verder interessant om te zien hoe de omzet van Randstad is gedaald: de omzet daalde naar EUR 2,987 miljard van EUR 4,447 miljard, waarmee de scherp gedaalde vraag naar tijdelijke arbeid wordt geillustreerd. Daarnaast kende het tweede kwartaal van dit jaar twee werkdagen minder. De omzet daalde autonoom 33% en 31% per werkdag. In Nederland daalde de omzet 23%, in Duitsland 38% en in Frankrijk 36% per werkdag. In Belgie en Luxemburg ging de autonome omzet met 28% omlaag. Van de Kraats becommentarieerde: “Dit zijn flinke dalingen en het zal de nodige kwartalen kosten voor we weer op een normaal niveau zitten. Dit is dan ook geen normale zogeheten ‘downturn’, aldus Van de Kraats. Onder normaal verstond Randstad in eerdere presentaties een daling van de omzet van circa 10%.
Het analistengilde was niet ontevreden over de cijfers, maar degenen die mijn columns wel vaker lezen weten dat ik geen waarde hecht aan cijfers en/of meningen van analisten. Als het goed is vertelt een koersgrafiek tijdig dat er een bloeitijd aan zit te komen of juist een economische neergang. Het idee is, dat de grafiek het moet vertellen vóórdat de neergang of opgang daadwerkelijk is ingezet.
Voordat ik vandaag de maandgrafiek en weekgrafiek van Randstad laat zien om vast te stellen waar we ons ongeveer bevinden in de cyclus, laat ik u een zeer groot plaatje zien, een grafiek vanaf 1695, met dank aan Eliott Wave International. Ik laat u dit plaatje zien als opmaat voor de langere termijn grafieken van Randstad die daarna volgen. Voor één keer wil ik de vooruitzichten voor een conjunctureel zo gevoelig bedrijf als Randstad eens in een historisch verband plaatsen.

Het hele grote plaatje
Hieronder ziet u een grafiek vanaf 1695.

Grafiek supercycle

Wat u hier ziet, is de golfbeweging van de prijzen op de beurzen. In de periode van begin 1700 was Groot-Brittannië nog leidend in de wereld en de weergave van de prijzen in het eerste deel van de 18e eeuw komen dan ook uit Engeland. Op een gegeven moment nemen de Amerikaanse prijzen het over.
In dit plaatje ziet u allereerst een vreemde opwaartse spike rond 1720. Dat was zogenaamde ‘South Sea bubble’. Een interessante speculatiehausse rond de South Sea Company die u vooral moet googelen, om te zien dat er niets nieuws onder de zon is. Toen de hausse implodeerde in 1720, bleven vele speculanten berooid achter, ook bekende leden van de Engelse aristocratie.
Mij gaat het in deze grafiek om de benoeming van de golfstructuur. De hausse rond de South Sea Company, en de afstort daarna, stonden namelijk niet op zichzelf. Ook in Amsterdam deed zich dat jaar op de beurs een totale trendommekeer voor. U ziet dat verder de rest van de 18e eeuw economisch geen hausseperiode meer heeft gekend. Het dieptepunt volgde pas 64 jaar later, in 1784. Deze 64 jaar wordt door Elliott Wave technici op dit moment benoemd als een zogenaamde ‘tweede golf’ in het hele grote plaatje. De tweede golf is een correctie op een eerste hausseperiode, en na die ‘tweede golf’ begint golf drie, en dat is volgens de theorie altijd de grootste en sterkste beweging.
Welnu, dat klopt als we de grafiekfeiten bekijken. De Franse revolutie en de Napoleontische oorlogen zijn de start van golf drie. In de loop van de eerste fractale beweging van deze grote derde golf begint de Industriële Revolutie. De eerste belangrijke crisis in die Industriële Revolutie doet zich voor in de periode 1835 – 1845. Maar dit is zoals gezegd een golf drie, een grote conjuncturele hausse, dus vanaf 1845 gaat de stijging in overdrive. Pas de depressie van de dertiger jaren van de vorige eeuw kan aangewezen worden als het einde van deze grote golf drie, die op dat moment 84 jaar heeft geduurd. De depressie eindigde op de beurs al in juli 1932, met een Dow Jones die bijna 90 % van de waarde had verloren. Vier jaar van daling slechts, maar wel 90 % er af. Vanaf 1932 is vervolgens de laatste fase van de conjuncturele hausse, de zogenaamde vijfde golf, de laatste golf van een patroon. De daling van bijna vier jaar van 1929 tot 1932 was een ‘vierde beweging’.
Deze zogenaamde ‘vijfde golf’ heeft in Amsterdam op de beurs geduurd tot het jaar 2000, en in Duitsland en Amerika tot het jaar 2007. Golftechnisch gezien heeft de golfbeweging alle kenmerken van een voltooid patroon. De grafiek die ik u laat zien stopt overigens rond het jaar 2000. Maar we weten wat er daarna is gebeurd. Vanaf het jaar 1784 heeft deze grote conjuncturele golf 216 tot 223 jaar geduurd. We weten uiteraard niet zeker of deze beweging nu beëindigd is, want zekerheden bestaan niet in deze materie. Maar de golfstructuur oogt zeker compleet. Als we deze gedachte-oefening doen, kunnen we voorzien wat er gaat volgen. We moeten daarvoor kijken naar de periode 1720 – 1784. In die periode ging het leven gewoon door, maar het was een conjuncturele baisse die eindigde in sociale malaise. Die sociale malaise mondde uit in de Franse Revolutie, in sociaal oproer en politieke omwentelingen. Een structurele baisse eindigt altijd in sociaal oproer, oorlog, en grote maatschappelijke omwentelingen.
Als in 2000 en/of 2007 de grote conjuncturele opgang vanaf de Franse Revolutie voltooid is, staan we voor een beweging die in golftermen als een ‘vierde golf’ omschreven wordt. De vierde golf is grillig, hoop en vrees wisselen elkaar af. Het einde van de golf is negatief, maar nog steeds de start van een nieuwe stijging, golf vijf.
Binnen de gedachtegang die ik hierboven voor u heb geschetst, moeten we dus rekening houden met een economische malaise die meer dan 64 jaar zal duren, en ons dus een groot deel van de 21e eeuw bezig zal houden. De periode kan alleen korter zijn wanneer de daling heel fel is, zoals in de depressie van de vorige eeuw. De geschiedenis herhaalt zich echter nooit op dezelfde manier. Ik reken nu dus niet op een dergelijke grote crash, maar veel meer op een langdurige daling.

Randstad anno nu: de weekgrafiek en de maandgrafiek
Dit gezegd hebbende, we bevinden ons nu in cyclisch opgaande fase, en dat is allerminst een verrassing. Mijn grafieken begonnen in april veel hogere koersdoelen te genereren voor de AEX. In maart, 6 jaar na het dieptepunt van maart 2003, begonnen de beurzen te stijgen. In april ontstonden de hogere koersdoelen, ik gebruik daarvoor een methodiek die een zeer hoge ‘hitratio’ biedt, dat wil zeggen dat als mijn grafieken die hogere koersdoelen gaan ‘voorspellen’, de kans groter dan 80 % is dat de koersdoelen ook bereikt worden. Allereerst corrigeerde de beurs echter een paar weken. Vanaf juli begon echter de tweede fase van het herstel en dat is altijd de sterkste fase. Mijn koersdoelen voor de AEX zijn nog niet bereikt. Hoe zit dat met Randstad?

Randstad weekgrafiek 11 augustus 2009

Randstad maandgrafiek 11 augustus 2009
Zoals ik het bekijk, heeft Randstad in maart een belangrijke cyclische bodem gezet. Een golfpatroon werd daar compleet afgerond. Er mocht dus een grotere opvering verwacht worden. In de weekgrafiek ziet u dat de stijging in Randstad week in week uit doorging vanaf maart. Ook Randstad kende een correctiefase, en vervolgens ging de stijging verder. Momenteel ziet u aangegeven in de weekgrafiek dat de koers zich in een weerstandszone bevindt. Altijd wanneer er in het verleden op een bepaald koersniveau een clustering van prijzen is geweest, gaan we bij het opnieuw naderen van die zone uit van weerstand. Die ‘clustering’ vormt als het ware een natuurlijke barrière. Er komt simpelweg aanbod los bij zulke niveaus, van aandelenbezitters die verliezen hebben gehad en het toch opnieuw bereiken van een dergelijk niveau aangrijpen om uit te stappen.
Hoe zal dit verder gaan in deze zomer en het najaar? Momenteel is de trend omhoog, en ik verwacht dat Randstad nog wat meer ruimte zal hebben om te stijgen. Kan ik dit fundamenteel verklaren? Zeker niet. Randstad is niet optimistisch en met de huidige koers wordt het aandeel hoog gewaardeerd, en mogelijk niet in overeenstemming met de huidige gang van zaken. Beurskoersen lopen echter op de zaak vooruit, en weerspiegelen het optimisme van beleggers dat de toekomst beter zal zijn dan het heden. Randstad zou op een koers van 35 Euro de helft van de daling goedgemaakt hebben. Dit koersniveau lijkt erg hoog in verhouding tot de operationele gang van zaken. Toch pleegt een dergelijk herstel altijd weer voor te komen, ook als achteraf blijkt dat de crisis niet voorbij is en Randstad de arbeidsmarkt niet ziet aantrekken.
Het enige wat ik momenteel dus kan zeggen, is dat een trend altijd gerespecteerd moet worden, en dus mogen speculanten nog steeds omhoog kijken bij Randstad. Ik blijf echter van mening dat de maandgrafiek van Randstad aangeeft dat dit herstel, ook als we nog 35 Euro zouden bereiken, van tijdelijke aard zal zijn. In de komende jaren verwacht ik dat Randstad de bodem van maart 2009 helaas zal breken. De crisis zal hardnekkig zijn, omdat het een ongekende schuldencrisis is, en de aanpak er van een groot economisch experiment. Zoals ik hierboven heb proberen duidelijk te maken gaat het in het grote plaatje ook om een cyclustop van buitengewone proporties, waardoor we voor een economische malaise kunnen komen te staan die decennia lang kan duren.
Ik kan me momenteel niet voorstellen dat de markt voor Randstad dus blijvend gaat verbeteren, er zullen uiteindelijk toch vooral banen verdwijnen en werkelozen bij komen. Voor de beleggers onder u: profiteer zo lang het nog kan van de tijdelijke beurshausse, maar dance close to the door. Dat wil zeggen dat de huidige stijging van de beurzen door mij gezien wordt als een kans om aandelen te verkopen. Natuurlijk kan ik niet ‘voorspellen’ hoe lang de huidige opleving nog te gaan heeft, maar ik houd er rekening mee dat Randstad de prijszone 30 à 35 Euro kan halen. Vanaf de bodem rond de 10 Euro heeft het aandeel dan een stijging laten zien van 300 %. Een mooi rendement in tijden van crisis. In die zin is Randstad voor speculanten ook een aandeel om van te watertanden. Never a dull moment met onze uitzender.

Ruud van Megen